راهنمای خرید ساز عود و هرآنچه باید در مورد این ساز بدانید
بهترین ساز عود و بربط کدام است؟
ساز عود یا بربط یکی از سازهای موسیقی در دسته سازهای زهی-مضرابی است که بیشتر در موسیقی عربی مورد توجه قرار گرفته است. در ایران نیز این ساز بیشتر در نواحی جنوب و آهنگهای بندری نواخته میشود که مطمئنا شما هم با قطعات موسیقی همچون «عاشق بودوم ناصر عبداللهی» خاطرات خوبی داشته و صدای این ساز را بهخاطر دارید.
ساز عود بسته به اینکه در کدام کشور ساخته و نواخته میشود دارای اندازه مختلفی است. برای نواختن این ساز کافی است آن را به صورت افقی روی پا قرار داده و سپس به کمک مضراب روی آن زخمه بزنید. بزرگترین اندازه این ساز در کشورهای عربی و موسیقی این فرهنگ ساخته میشود. نوع ایرانی دارای اندازه متوسط و در نهایت نوع ترکی که در کشور ترکیه ساخته شده و در موسیقی ترکی نیز رواج دارد دارای اندازهی کوچکی است.
حال که یک آشنایی جزئی با ساز بربط پیدا کردید، در ادامه به معرفی کامل بخشهای مختلف این ساز و بهترین جنس به کار رفته برای ساخت هربخش از ساز پرداخته و به بررسی نکاتی که قبل از خرید ساز عود باید به آنها توجه داشته باشید میپردازیم.
راهنمای خرید ساز عود
پیش از هرچیز باید به این نکته اشاره کنیم که ساز عود هم مثل سایر سازها طوری است که باید بر اساس مهارت و جایگاهی که در حال یادگیری آن هستید انتخاب شود. اگر تازه یادگیری این ساز را آغاز میکنید باید بهدنبال بهترین ساز عود برای شروع یادگیری باشید که البته قیمت ارزانی داشته و با توجه به طراحی که دارد میتواند برای افراد تازهکار به خوبی پاسخگو باشد.
اما اگر فرد حرفهای هستید و به قول معروف دستی بر مضراب دارید، باید بهدنبال ساز حرفه ای عود باشید که قیمت بالاتری داشته و در ساخت آن از چوب بهترین درختان استفاده شده است.
کاسه و صفحه ساز
کاسه این ساز به شکل گلابی است که از تکههای به هم چسبیده ساخته میشود. این به هم چسبیدن و یک تکه نبودن موجب میشود تا از ترک برداشتن ساز جلوگیری شده و اگر هم مشکلی برای آن پیش بیاید بتوانید آن را تعمیر کنید. برای اینکه کیفیت صدای مطلوبی از آن دریافت کنید، بیشتر از جنس درخت کاج ساخته میشود.
در روی این ساز از دو دایره مشبک برای خروج صدا استفاده میشود که در بیشتر سازهای گران قیمت این دایرهها تزیین میشوند تا زیبایی خاصی هم به ساز ببخشند. به منظور جلوگیری از ساییده شدن این بخش در اثر مضراب زدن، یک صفحه استخوانی یا چوبی در زیر آن نصب میشود.
سیمگیر و خرک ساز عود
خرک قطعهای چوبی به طول تقریبی ۱۰ سانتیمتر است که در قسمت پایین صفحهی رویی نصب میشود و روی آن شیارهای کم عمقی برای عبور سیمها وجود دارد. در بخش انتهایی کاسه هم سیم گیر از جنس چوب وجود دارد که بخش انتهایی سیمها به آن متصل شده و سیمها پس از عبور از روی خرک در امتداد دسته ادامه دارند تا در نهایت در بخشهایی که برای گوشی درنظر گرفته شده در جای خود قرار گیرند.
پلهای داخل کاسه ساز
به دلیل بزرگ بودن کاسه ساز عود و برای جلوگیری از خم نشدن کاسه در دراز مدت، پلهایی درون این ساز وجود دارند که در امتداد یکدیگر نصب شدهاند.
نصب این پلها باید در مکان مناسب و امتداد درستی باشد تا از تغییر شکل کاسه جلوگیری کند.
دسته ساز
عود دارای یک دستهی چوبی کوتاه در حدود یک سوم طول کاسه با قطر ۱۰ سانتی متر است. دسته از یک طرف به سرپنجهی ساز و از طرف دیگر به کاسهی طنینی متصل است. در قدیم بر روی دسته عود دستان بندی میکردند، ولی عودهای امروزی فاقد دستان بندی هستند. گاها بر روی دسته تزئیناتی شبیه به خط دستان به کار میرود.
سرپنجه و گوشیها
سرپنجه یک محفظهی تو خالی است که در ابتدای طول دسته قرار میگیرد. سر پنجه کمی به سمت عقب ساخته میشود و محل قرار گیری گوشیها است که هر طرف آن پنج گوشی (در مجموع ده گوشی) برای کوک کردن ۱۰ سیم ساز نصب میشود.
این ده گوشی به تعداد سیمهای ساز هستند که ظاهر آنها مثل میخهای سر پهن و از جنس چوب هستند. قسمت پهن گوشی بیرون سرپنجه است و نوازنده با چرخاندن آنها میتواند سیم مورد نظرش را کوک کند.
در همین زمینه بخوانید: راهنمای خرید سه تار
قسمت باریک تر گوشی درون سرپنجه است که سیم به دور آن میپیچد. گوشیها باید به راحتی به چپ و راست بچرخند، ولی در عین حال باید محکم باشند که پس از کوک کردن ساز، شل نشوند و ساز را از کوک خارج نکنند.
شیطانک، سیم و مضراب عود
شیطانک یک قطعه باریک و کم ارتفاع به اندازهی عرض دسته است که بین دسته و سرپنجه قرار میگیرد. شیطانک دارای شیارهای کم عمقی است که سیمها از درون آنها عبور میکنند. به دلیل حالت موربی که در بخش سرپنجه ساز عود وجود دارد، فشار در این ناحیه از سمت سیمها بیشترین حد ممکن را دارد. بنابراین شیطانک باید توانایی تحمل فشار وارده از طرف سیمها را داشته باشد.
این ساز دارای 10 سیم دوتایی است که هر دو سیم کنار هم دارای یک کوک مشترک هستند. چنین کوکی را در ساز سنتور هم دیدهایم، یا این تفاوت که در سنتور بهجای دو سیم شاهد چهار سیم مشترک هستیم.
ولی در برخی از عودها یک سیم تکی برای بمترین صدا (واخوان) بسته میشود. سیمها یا وترهای عود از جنس زه یا همان رودهی تابیدهی گوسفند، سیمهای نایلونی یا ابریشم تابیده با روکش فلزی در ضخامتهای مختلف ساخته میشوند که معمولا سیم شمارهی ۵۰۴ مورد تائید نوازندگان قرار میگیرد. اغلب سیمهای هشتم تا دهم ساز روکش فلزی دارند.
در همین زمینه بخوانید: راهنمای خرید تنبور
مضراب این ساز از پلاستیک نرم و یا شاهپر پرندگان بزرگی همچون عقاب ساخته میشود. انتخاب مضراب ساز هم به اندازه انتخاب خود ساز حائز اهمیت است و تاثیر مستقیم بر روی صدای ساز خواهد داشت. مهمترین نکته در انتخاب مضراب خوش دست بودن آن است.
حالا که با نکات خرید ساز عود آشنا شده و با بررسی ساختار، انواع و مدلهای گوناگون این ساز مشخص کردید که کدام نوع برای شما بهتر است، در ادامه به معرفی بهترین ساز عود برای شروع یادگیری و بهترین ساز حرفهای عود برای افراد حرفهای میپردازیم.
در این پست به بررسی انواع مختلفی از ساز عود پرداخته و با بررسی نکاتی که در هنگام خرید باید به آنها توجه داشته باشید به شما در خرید ساز عود کمک کردیم. در صورتی که تجربهای در استفاده از برندهای معرفی شده دارید از شما خواهشمندیم از بخش نظرات همین پست برای ما ارسال کنید.
